پایگاه صنعت پژوهان جهان – حفظ گیاهان و جنگلها یکی از اصول اساسی پایداری زیستمحیطی در قرن بیست و یکم است. جنگلها بهعنوان یکی از مهمترین اکوسیستمها، نقش حیاتی در فراهم کردن خدمات اکوسیستمی، حفظ تنوع زیستی و کمک به مقابله با تغییرات اقلیمی ایفا میکنند.
۱. اهمیت جنگلها و گیاهان
۱.۱. خدمات اکوسیستمی
جنگلها به عنوان سیستمهای زیستی پیچیده، خدمات متعددی را ارائه میدهند. این خدمات شامل تولید اکسیژن، جذب دیاکسید کربن، حفظ خاک و همچنین تنظیم چرخه آب است (Falkowski et al., 2008). بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، جنگلها تقریبا ۱٫۶ میلیارد نفر را که بهطور مستقیم از آنها بهرهمند میشوند، تغذیه و تأمین معیشت میکنند (FAO, 2020).
۱.۲. حفظ تنوع زیستی
جنگلها زیستگاههای متنوعی از انواع مختلف گیاهان و جانوران هستند. بیش از ۵۰ درصد از تنوع زیستی جهان در جنگلها زندگی میکند (Butchart et al., 2010). حفظ جنگلها به حفاظت از این تنوع زیستی کمک میکند و از ناپدید شدن گونههای ضروری برای تعادل اکوسیستم جلوگیری میکند.
۱.۳. تأثیر بر تغییرات اقلیمی
جنگلها بهعنوان کربنسازان طبیعی عمل کرده و میتوانند به کاهش گازهای گلخانهای و مقابله با تغییرات اقلیمی کمک کنند. طبق گزارشی از سازمان ملل، جنگلها حدود ۲۵ درصد از کربنهای موجود در جو را جذب میکنند (United Nations, 2018).
۲. چالشها
۲.۱. تخریب جنگلها
تخریب جنگلها به عنوان یکی از بزرگترین تهدیدات پیش روی محیط زیست شناخته میشود. بر اساس گزارشهای مختلف، حدود ۱۳ میلیون هکتار از جنگلها هر ساله در جهان از بین میرود (Global Forest Watch, 2020). علل اصلی این تخریب شامل کشاورزی، فعالیتهای صنعتی و بهرهبرداری غیرمجاز از جنگلهاست.
۲.۲. تغییرات اقلیمی
تغییرات آب و هوایی نه تنها تأثیر مستقیم بر سلامت جنگلها دارد، بلکه موجب افزایش آتشسوزیها، بیماریها و آفات در این اکوسیستمها میشود (IPCC, 2021). این تغییرات تهدیدی جدی برای بقای جنگلها و تنوع زیستی به شمار میآیند.
۲.۳. فشارهای اقتصادی
فشارهای اقتصادی و نیاز به توسعه زیرساختها نیز باعث تخریب جنگلها و کاهش پوشش گیاهی میشود. معمولاً، مناطقی که به منابع طبیعی نیاز دارند، تحت فشار تعادل اقتصادی و زیستی قرار میگیرند (Petersen et al., 2021).
۳. راهکارها
۳.۱. سیاستهای حفاظت از جنگلها
تدوین و اجرای سیاستهای مؤثر برای حفاظت از جنگلها، از جمله ایجاد مناطق حفاظتی و مدیریت پایدار جنگلها، ضروری است. سیاستهای حمایتی و تشویق به استفاده از منابع پایدار میتواند به حفظ جنگلها کمک کند (Kramer et al., 2018).
۳.۲. ترویج کشاورزی پایدار
استفاده از شیوههای کشاورزی پایدار، مانند کشاورزی ارگانیک و agroforestry (جنگلداری کشاورزی)، به کاهش فشار بر جنگلها کمک میکند و میتواند تنوع زیستی را حفظ کند (Schroth et al., 2004). این شیوهها نه تنها به محافظت از جنگلها کمک میکنند بلکه به تولید غذا به صورت پایدار نیز یاری میرسانند.
۳.۳. آموزش و آگاهی عمومی
افزایش آگاهی عمومی دربارهی اهمیت جنگلها و گیاهان و تأثیرات منفی تخریب آنها میتواند به تغییر رفتار جامعه کمک کند. برنامههای آموزشی در مدارس و جامعه میتواند تأثیر زیادی بر حفاظت از طبیعت داشته باشد (Gonzalez et al., 2018).
نتیجهگیری
حفظ گیاهان و جنگلها یکی از چالشهای مهم جهانی است که به بهبود کیفیت زندگی انسان و پایداری اکوسیستمها کمک میکند. با توجه به اهمیت این منابع طبیعی، همکاریهای بینالمللی، تدوین سیاستهای مؤثر، و ترویج کشاورزی پایدار میتواند به حفاظت از جنگلها و تنوع زیستی کمک کند. همگان باید نقش خود را در این راستا ایفا کنند تا نسلهای آینده بتوانند از منابع طبیعی به صورت پایدار بهرهمند شوند.
تنظیم: علیرضا محمودی فرد – پژوهشگر و مدرس درس بهداشت و صیانت از محیط زیست در دانشگاه ملی مهارت
